Wprowadzenie
Wielu Polaków spędziło część swojego życia zawodowego za granicą, pracując w krajach Unii Europejskiej lub innych państwach. Często nie wiedzą jednak, że te okresy pracy mogą zostać uwzględnione przy ustalaniu prawa do polskiej emerytury oraz jej wysokości. W tym artykule przedstawiamy szczegółowy przewodnik, jak krok po kroku uzyskać emeryturę uwzględniającą okresy pracy za granicą.
Podstawy prawne i zasady ogólne
Zasady przyznawania emerytur z uwzględnieniem okresów pracy za granicą są różne w zależności od tego, gdzie pracowałeś:
- Kraje UE/EOG/Szwajcaria - zastosowanie mają unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Rozporządzenie 883/2004 i 987/2009).
- Kraje, z którymi Polska ma podpisane umowy dwustronne - np. USA, Kanada, Australia, Ukraina, Korea Południowa - zastosowanie mają postanowienia tych umów.
- Pozostałe kraje - możliwość uwzględnienia okresów pracy zależy od wewnętrznych przepisów krajowych.
Podstawowa zasada brzmi: każde państwo wypłaca część emerytury odpowiadającą okresom ubezpieczenia na jego terytorium. Oznacza to, że jeśli pracowałeś w kilku krajach, możesz otrzymywać emerytury z każdego z nich, proporcjonalnie do czasu, który tam przepracowałeś.
Krok 1: Zbierz dokumentację dotyczącą pracy za granicą
Pierwszym i najważniejszym krokiem jest zgromadzenie dokumentacji potwierdzającej okresy zatrudnienia i ubezpieczenia za granicą. Do najważniejszych dokumentów należą:
- Umowy o pracę i świadectwa pracy
- Dokumenty potwierdzające opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne (odpowiedniki polskich ZUS RMUA)
- Wyciągi z kont emerytalnych z zagranicznych instytucji
- Dokumenty rejestracyjne z zagranicznych urzędów pracy (jeśli byłeś bezrobotny i otrzymywałeś zasiłek)
- Numery ubezpieczenia społecznego z krajów, w których pracowałeś
Jeśli nie posiadasz wszystkich dokumentów, nie panikuj - instytucje ubezpieczeniowe w poszczególnych krajach mogą pomóc w ich uzyskaniu. Warto jednak samodzielnie zebrać jak najwięcej, aby przyspieszyć proces.
Krok 2: Sprawdź, czy spełniasz warunki do uzyskania emerytury
Aby uzyskać polską emeryturę, musisz spełnić warunki wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) oraz posiadać minimalny okres ubezpieczenia (tzw. staż ubezpieczeniowy), który wynosi 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Ważna informacja: do stażu ubezpieczeniowego wliczają się również okresy pracy za granicą w krajach UE/EOG/Szwajcarii oraz w krajach, z którymi Polska ma umowy dwustronne. Oznacza to, że nawet jeśli twój staż pracy w Polsce jest niewystarczający, po doliczeniu okresów zagranicznych możesz uzyskać prawo do emerytury.
Krok 3: Złóż wniosek o emeryturę w odpowiednim czasie
Wniosek o emeryturę (formularz EMP-K) należy złożyć w dowolnej jednostce ZUS lub elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS. W przypadku osób, które pracowały za granicą, najlepiej złożyć wniosek na 3-6 miesięcy przed planowaną datą przejścia na emeryturę, ponieważ proces ustalania uprawnień jest bardziej złożony i czasochłonny.
Przy składaniu wniosku koniecznie zaznacz, że pracowałeś za granicą i wymień wszystkie kraje, w których byłeś zatrudniony. Do wniosku dołącz zgromadzoną wcześniej dokumentację.
Krok 4: Formularz E-207 PL i procedura międzynarodowa
Po złożeniu wniosku ZUS poprosi Cię o wypełnienie dodatkowego formularza E-207 PL (dla krajów UE/EOG) lub odpowiednika dla krajów objętych umowami dwustronnymi. Ten formularz zawiera szczegółowe informacje o okresach ubezpieczenia za granicą.
Następnie ZUS uruchamia procedurę międzynarodową, kontaktując się z instytucjami ubezpieczeniowymi w krajach, gdzie pracowałeś. Instytucje te potwierdzają okresy ubezpieczenia i przekazują informacje do ZUS.
Jednocześnie twój wniosek o emeryturę jest traktowany jako złożony również w tych krajach, co oznacza, że nie musisz składać osobnych wniosków w każdym z nich (chyba że chcesz przejść na emeryturę w różnych terminach).
Krok 5: Decyzja emerytalna i wypłata świadczeń
Po zgromadzeniu wszystkich niezbędnych informacji ZUS wydaje decyzję w sprawie twojej emerytury. Decyzja ta powinna zawierać:
- Łączny okres ubezpieczenia (w Polsce i za granicą)
- Wysokość polskiej części emerytury
- Informacje o trybie odwoławczym
Instytucje zagraniczne wydają odrębne decyzje dotyczące przysługujących Ci świadczeń z ich systemów. Czas oczekiwania na decyzje zagraniczne może być różny - od kilku tygodni do nawet roku, w zależności od kraju.
Emerytury z poszczególnych krajów są wypłacane niezależnie od siebie, zgodnie z zasadami obowiązującymi w danym państwie. Możesz zdecydować, czy chcesz je otrzymywać na rachunek bankowy w Polsce czy za granicą.
Krok 6: Waloryzacja i opodatkowanie emerytur zagranicznych
Pamiętaj, że emerytury zagraniczne podlegają:
- Waloryzacji zgodnie z przepisami państwa wypłacającego
- Opodatkowaniu według zasad wynikających z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania
W większości przypadków, zgodnie z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, emerytury opodatkowane są w kraju zamieszkania emeryta. Jeśli mieszkasz w Polsce, powinieneś wykazać swoje emerytury zagraniczne w polskim zeznaniu podatkowym.
Najczęstsze problemy i ich rozwiązania
Problem: Brak dokumentacji z pracy za granicą
Rozwiązanie: Skontaktuj się z zagraniczną instytucją ubezpieczeniową i poproś o wyciąg z konta ubezpieczeniowego. Możesz również skontaktować się z byłymi pracodawcami lub wykorzystać świadków, którzy mogą potwierdzić twoje zatrudnienie.
Problem: Długi czas oczekiwania na decyzję
Rozwiązanie: W przypadku przeciągającej się procedury, możesz zwrócić się do ZUS o przyznanie emerytury w tzw. trybie tymczasowym, która będzie wypłacana do czasu zakończenia procedury międzynarodowej.
Problem: Różne systemy emerytalne i wiek emerytalny w różnych krajach
Rozwiązanie: Możesz przejść na emeryturę w różnych krajach w różnym czasie, zgodnie z obowiązującymi tam przepisami. Na przykład, jeśli w kraju X wiek emerytalny wynosi 67 lat, a w Polsce 60/65 lat, możesz najpierw pobierać tylko polską emeryturę, a po osiągnięciu 67 lat złożyć wniosek o emeryturę z kraju X.
Podsumowanie
Uzyskanie emerytury z uwzględnieniem okresów pracy za granicą wymaga cierpliwości i dobrego przygotowania, ale może znacząco zwiększyć wysokość otrzymywanych świadczeń. Kluczowe jest zebranie właściwej dokumentacji i złożenie wniosku z odpowiednim wyprzedzeniem.
Jeśli proces wydaje Ci się zbyt skomplikowany lub masz szczególnie złożoną sytuację zawodową, warto skorzystać z pomocy specjalistów. Eksperci z pensionspld specjalizują się w takich właśnie przypadkach i mogą przeprowadzić Cię przez cały proces - skontaktuj się z nami.
